Бас бет2020 жылғы зерттеулер
- Толығырақ
«Ұсынымдар әзірлей отырып, индустриялық-инновациялық дамуға бағытталған бюджет қаражатын пайдалану тиімділігіне аудит жүргізудің әдіснамалық тәсілдерін зерттеу».
Зерттеу шеңберінде индустриялық-инновациялық дамуға бағытталған бюджет қаражатын пайдалану тиімділігіне аудит жүргізу бойынша Қазақстан Республикасының нормативтік және құқықтық базасына талдау жүргізілді. Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті (бұдан әрі – Есеп комитеті) индустриялық-инновациялық дамуға бағытталған бюджет қаражатының пайдаланылу тиімділігіне аудит жүргізу бөлігінде (соңғы 3 жылда) жүргізген аудиторлық (бақылау) іс-шаралардың нәтижелеріне талдау жүргізілді.
Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы; Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының іс-шаралар жоспары; Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің 2019-2021 жылдарға арналған бюджеттік бағдарламалары талданды.
Зерттеу нәтижелері негізінде индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасының тиімділігін бағалау мәселелері бойынша аудит жүргізу бойынша ұсынымдар әзірленді.
«Бюджет қаражатын осы мақсаттарға пайдалануға талдау жүргізе отырып, Қазақстанның инфрақұрылымдық даму тиімділігіне аудит жүргізудің әдіснамалық тәсілдерін зерттеу».
Зерттеу шеңберінде инфрақұрылымдық дамуға бағытталған бюджет қаражатын пайдалану тиімділігіне аудит жүргізу бойынша Қазақстан Республикасының нормативтік және құқықтық базасын зерделеу және талдау бойынша материалдарды жинау және талдау және есептерді дайындау; Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті инфрақұрылымдық дамытуға бағытталған бюджет қаражатын пайдалану тиімділігіне аудит жүргізу бөлігінде (соңғы 3 жылда) жүргізген аудиторлық (бақылау) іс-шаралардың нәтижелерін талдау бойынша жұмыс жүргізілді; мемлекеттік жоспарлау жүйесінің нормативтік құқықтық актілерін, стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды талдау, мемлекеттік қаражатты пайдаланудың әсерін бағалау бөлігінде мемлекеттік аудитті жүргізу практикасын зерделеу және талдау жөніндегі жұмыстар.
«Нұрлы жер» және «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламалары қаралды, инфрақұрылымдық дамуға бағытталған бюджеттік және өзге де қаражаттың пайдаланылуына талдау жасалды.
Мемлекеттік аудитті дамытудың қазіргі заманғы үрдістеріне негізделген инфрақұрылымдық дамудың тиімділігіне аудит жүргізудің әдіснамалық тәсілдері, жинақталған отандық тәжірибе айқындалды.
Зерттеу нәтижесі инфрақұрылымдық даму тиімділігіне мемлекеттік аудит жүргізудің тұжырымдамалық тәсілдерін айқындау болды:
Аудит тақырыбын тұжырымдау бойынша ұсынымдар әзірленді;
Инфрақұрылымдық даму саласында тиімділік аудитін жүргізу алгоритмі ұсынылды;
Инфрақұрылымдық дамудың жұмыс істеу тетігін құрайтын негізгі нормативтік-құқықтық актілердің тізбесі қалыптастырылды;
Инфрақұрылымдық даму тиімділігін бағалау көрсеткіштері мен өлшемшарттарын қалыптастыруға қойылатын талаптар әзірленді;
Тиімділік аудитін жүргізу әдістерін таңдау алгоритмі ұсынылған;
Тиімділік аудитін жүргізу стратегиясын қалыптастыру бойынша ұсынымдар әзірленді;
Тиімділік аудиті барысында анықталған бұзушылықтардың әсерін және қаражатты тиімсіз пайдалануды бағалау тәсілдерін айқындауға қойылатын талаптар әзірленді;
ТКШ саласындағы инфрақұрылымдық даму тиімділігінің мемлекеттік аудиті шеңберінде шешілетін міндеттер мен қаралатын мәселелердің үлгі тізбесі ұсынылды;
Сумен жабдықтау инфрақұрылымын дамыту тиімділігіне аудит жүргізу бағытында, инфрақұрылымдық даму тиімділігіне аудит жүргізу бойынша ұсыныстар әзірленді;
Энергетикалық инфрақұрылым тиімділігіне аудит жүргізу бағытында, инфрақұрылымдық даму тиімділігіне аудит жүргізу бойынша ұсыныстар әзірленді;
Жол инфрақұрылымын дамыту тиімділігіне аудит жүргізу бағытында инфрақұрылымдық даму тиімділігіне аудит жүргізу бойынша ұсыныстар әзірленді.
«ЖАО борыштық саясатын басқару тиімділігінің аудитін жүргізудің әдіснамалық тәсілдерін зерттеу».
Зерттеу шеңберінде ЖАО қарыз саясатын басқару тиімділігі аудитінің шетелдік тәжірибесіне талдау жүргізілді. ЖАО борыштық саясатын басқару тиімділігінің аудитін жүргізуге шет елдердің ЖАО тәсілдері айқындалды.
ИНТОСАИ стандарттары борыштық саясатты басқарудың тиімділігіне аудит жүргізуді регламенттейтін ережелердің болуы тұрғысынан талданады. Келісілген елдерде өңірлік деңгейде борыштық саясатты реттеуге талдау жүргізілді; ЖАО-ның борыштық саясатын басқару тиімділігіне аудит жүргізуге шет елдердің салыстырмалы талдауы жүргізілді. Жергілікті атқарушы органдардың борышы кең мағынада зерделенді. Сондай-ақ: ЖАО-ның борыштық саясатын басқару тиімділігіне аудит жүргізуге қатысты нормативтік-құқықтық актілер; ЖАО-ның борыштық саясатын басқару тиімділігіне аудит жүргізу бөлігінде есеп комитетінің аудиторлық (бақылау) іс-шараларының нәтижелері талданды. Зерттеу барысында ЖАО-ның борыштық саясатының тәуекелдері айқындалды және олардың борыштық міндеттемелерін тиімді басқаруды қамтамасыз ету бойынша ұсынымдар әзірленді. Зерттеу нәтижесі ЖАО борыш саясатын басқару тиімділігі бойынша әзірленген ұсынымдар, ЖАО борыш саясатын басқару тиімділігінің аудитін жүргізу тәсілдері, ЖАО борышын қалыптастыру және басқару аудитін жүргізу бойынша әзірленген әдістеме болды.
«Бюджетаралық қатынастарды жетілдіру және өңірлерді бюджеттік қамтамасыз етудің оңтайлы моделін әзірлеу бойынша ұсынымдар әзірлей отырып, өңірлердің даму деңгейін теңестіру саясатын іске асыру тиімділігіне аудит жүргізудің әдіснамалық тәсілдерін зерттеу».
Зерттеу шеңберінде шетелдік ЖАО тәжірибесі зерделенді, өңірлерді теңестіру саясатын іске асыру мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық база қаралды.
ҚР қолданыстағы заңнамасына, бюджетаралық қатынастар жүйесіне және өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілуіне талдау; өңірлердің даму деңгейін теңестіру саясатын іске асыру мәселелерін регламенттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне талдау; өңіраралық сәйкессіздіктердің туындауы мен өсуіне әкелетін бюджетаралық қатынастардың қолданыстағы жүйесіндегі проблемаларға, өңірлердің кірістерін теңестірудегі республикалық бюджеттен берілетін нысаналы трансферттер мен субвенциялардың рөліне талдау жүргізілді.
Зерттеу нәтижесі бюджетаралық қатынастарды жетілдіру және өңірлерді бюджеттік қамтамасыз етудің оңтайлы моделін әзірлеу бойынша әзірленген ұсынымдар; өңірлердің даму деңгейін теңестіру саясатын іске асыру тиімділігінің аудитін жүргізу тәсілдері, сондай-ақ жалпы сипаттағы трансферттерді және республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге берілетін нысаналы трансферттерді жоспарлау және пайдалану тиімділігінің аудиті шеңберіндегі талдамалық жұмыс болды.
«Мемлекеттік меншікті жекешелендірудің мемлекеттік аудитін жоспарлау мен жүргізудің әдіснамалық негіздері мен халықаралық практикасын зерттеу».
Зерттеу аясында 33 шетелдік ЖАО сайттары талданып, нәтижесінде бес шет елдің тізімі анықталды, олардың нормативтік-әдістемелік базасы мен аудит практикасы зерттеліп, талдануы керек. Шет елдердің жоғары аудиторлық мекемелерінің жекешелендіру тиімділігі аудитінің нормативтік-әдістемелік базасына салыстырмалы талдау жүргізілді. Сондай-ақ, ИНТОСАИ стандарттары оларда жекешелендіру аудитін жүргізуді регламенттейтін ережелердің болуы тұрғысынан талданды.
Сондай-ақ, мемлекеттік мүлікті басқаруды реттейтін, жекешелендіру саласындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының құқықтық актілеріне шолу жүргізілді. Ресми Интернет-ресурстардан алынған статистикалық және есептік деректер негізінде жекешелендіру бағыттарына, процестеріне және нәтижелеріне талдау жүргізілді.
Есеп комитеті 2016-2020 жылдары жүргізген жекешелендіру саласындағы аудиторлық іс-шаралардың әдіснамасы мен нәтижелеріне талдау жасау бойынша жұмыс жүргізілді. Зерттеу нәтижесі жекешелендірудің тиімділігіне аудит жүргізу жөніндегі әдіснамалық басшылық жобасы және оны пилоттық тестілеу болды.
«Әдістемелік басшылықты әзірлей отырып, апаттар (төтенше жағдайлар) кезінде көмек аудитін және мемлекеттік төтенше бюджеттің атқарылуына аудит жүргізудің әлемдік практикасын зерттеу».
Зерттеу шеңберінде БҰҰ-ға апаттар кезінде көмек көрсету шеңберінде қолданылатын теориялық және практикалық сипаттағы материалдар, сондай-ақ «апат», «төтенше жағдай» ұғымдарының мазмұнын ашу, төтенше жағдайлардың қолда бар сыныптамаларымен, төтенше жағдайлар кезінде халықты қорғау жөніндегі қағидаттар мен іс-шаралармен танысу, сондай-ақ олардың алдын алу бойынша алдын алу шараларын жүзеге асыру мақсатында отандық практикада пайдаланылатын нормативтік материалдар жинақталды; INTOSAI стандарттары негізінде шет елдердің тәжірибесінде Төтенше жағдайлар кезінде көмек аудитін жүргізу тәртібін көрсететін материалдар жүйеленді және зерделенді; Жапония, Непал, Австралия, АҚШ, Әзірбайжан, Беларусь, Венгрия, Молдова, Польша, Ресей Федерациясы және Украина сияқты шет елдердің ЖАО аудиторлық материалдарының негізінде төтенше жағдайдың түріне байланысты зілзалалардың ерекшеліктерін бөліп көрсете отырып, зілзалалар (Төтенше жағдайлар) кезінде көмек аудитін құру және жүргізу тетігі айқындалды; Төтенше және әскери жағдайда енгізілетін төтенше бюджетке қатысты материалдар қаралды.
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайларды реттеудің құқықтық және әдіснамалық негізі жинақталып, талданды, азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі қаралды; төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою саласының ағымдағы жай-күйіне және олардың салдарларына талдау жүргізілді, өткізілетін іс-шараларды қаржыландыру тетігі мен көздері қаралды; төтенше бюджетті әзірлеу, енгізу және тоқтату негіздеріне қатысты заңнама қорытылды, сондай-ақ COVID 19-ға және республикалық бюджетті қалыптастырудың, нақтылаудың және атқарудың ерекше тәртібін енгізуге байланысты ағымдағы жағдай қаралды. Сонымен қатар, 2015-2019 жылдар аралығында ҚР Үкіметінің резервінен бөлінген қаражатқа талдау жүргізілді.
Заңнамаға сәйкестікке, төтенше жағдайлар кезінде көзделген жүргізілетін шараларға, төтенше жағдайлардың алдын алуға және оларды жоюға бөлінген бюджет қаражатын пайдаланудың негізділігі мен тиімділігіне, сондай-ақ ҚР Үкіметінің резервінен бөлінген және ТЖ салдарын жою жөніндегі іс-шараларды жүргізуге бағытталған қаражатты нәтижелі пайдалану мәніне аудиторлық іс-шараларға талдау жүргізілді.
Апаттар (төтенше жағдайлар) кезінде көмек аудитін жүргізу саласындағы шетелдік тәжірибені, халықаралық стандарттарды, Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін және табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу мен оларды жою саласындағы аудит нәтижелерін және олардың салдарларын зерделеу нәтижелерін негізге ала отырып, апаттар (төтенше жағдайлар)кезінде көмек аудитін жүргізу жөніндегі әдіснамалық басшылық жобасы әзірленді.; төтенше бюджеттің атқарылу аудитінің ерекшеліктері айқындалды және аудиттің осы түрінің тақырыбына, нысанасына, ерекше өлшемшарттарына және мәселелеріне қатысты ұсыныстар әзірленді.